Giza-ahotsa

Giza-ahotsa

     Ahotsa da daukagun musika tresnarik garrantzitsuena, berarekin jaio garelako eta, askotan, guretzat ezezagunena da. Ezagutza faltagatik edo gure gizartean dauden ohiturengatik, oso "gaizki tratatzen dugu" gure ahotsa. Eta are okerrago, ez gara konturatzen erabilera desegoki batek sekuelak edo kalteak eragin ditzakeela berarengan betiko.

      Ahotsa haize instrumentu bat da. Oso tresna berezia da, ez baitaude bi berdinak; izan ere, gutako bakoitzak ahots tinbre indibiduala dugu, errepikaezina. Inoiz galdetu al diozu zeure buruari zergatik den horrela? Non eta nola sortzen da gure ahotsa? Nola erabili eta zaindu dezakegu hobeto? Nola erabiltzen dute euren ahotsa kantariek? Zenbat ahots-mota daude? Mutila bazara, zer gertatuko zaio zure ahotsari nerabezaroan? Galdera interesgarri askori erantzungo diegu unitate honetan.

Unitatearen eskema:

     

A) Giza-ahotsaren sistema

Hasiko gara ahotsaren anatomia eta fisiologia ezagutzen. Nolakoa den gure musika-tresna jakinda, ziur aski hobeto erabiliko dugu. 

Ahotsaren sorkuntzan hiru aparatuk batera parte hartzen dute:

1. Arnas-aparatua: Airea emateko gure musika-tresnari. Diafragma, birikak eta trakea atalik inportanteenak dira.

2. Fonazio-aparatua: Ahotsa sortzeko. Horretarako, laringea, glotisa eta ahots-kordak dira gure baliabideak.

Bideo-bitxikeria: Giza-ahotsa eskanerrean

3. Erresonazio aparatua: Ahotsa kanpoan entzuteko eta hobeto zabaltzeko dauden atalak dira, hau da, ERRESONATZAILEAK gure bozgorailu naturalak dira. Garezur eta aurpegiko sinuak, sudurra, ahoa, faringea eta toraxa. 

B) Zelan sortzen da ahotsa?
     
Fonazioa: giza-ahotsa laringean sortzen da, atal oso zehatz batean, glotisean. Biriketatik arnasketarekin batera irteten den airea (arnasbeheran), glotisean zehar pasatzen da eta ahots-kordak bibrarazten ditu. 

    Ahots-kordak bi menbrana oso delikatuak dira. Erlaxatuta daudenean (ezkerreko irudian), irekita daude eta airea, jakiak, edariak... pasatu ahal dira. Ixten direnean (eskuineko irudia), aireak ateratzeko bidean ahots-korden oztopoa topatzen du eta, ondorioz, korda horiek bibrarazten ditu giza-ahotsa sortzen. Mugimendu hori automatikoa da, ezin dugu kontrolatu.

   
Erresonazioa: Ahotsaren uhina bururaino heltzen denean, garezurran dauden hutsuneetan (ahoa, sudurra, sinuak...) sartzen da. Prozesu horrek uhina handitzen eta modifikatzen du eta guk kontrolatu ahal dugu kantu-teknika ikasten. Horri esker, gure ahotsaren bolumena eta tinbrearen ezaugarriak alda ditzakegu. Aldaketa horri ahotsaren "kokapena" edo inpostazioa deitzen diogu eta edoizein estiloko abeslariek zein aktoreek ikasten dute. 

Giza-ahotsaren funtzionamendua (BIDEOA)

(National Geographic: "Giza makina sinesgaitza" dokumentala 19:00-27:00)

C) Ahots mintzatua vs. abestua

Hitz egiten edo abesten dugunean gure ahost-aparatuaren erabilera guztiz desberdina da.

   

Ahots mintzatua: 

- Aire kopuru gutxiago (goiko arnasketa) behar dugu eta arnasketa automatikoa da.

- Erresonazio-aparatua soilik erabiltzen da ahotsa inpostatzeko beharra dagoenenan (aktoreak, hizlariak...)

Ahots abestua:

- Aire kopuru handiagoa (arnasketa saihets-diafragmatikoa) behar dugu eta arnasketa bideratua da ahotsaren uhinari proiekzioa eta bolumena emateko.

- Erresonazio-aparatua guztiz erabiltzen da ahotsa kokatzeko, bokalak ondo emititzeko eta ahotsaren bolumena handitzeko (abeslari lirikoak, edozein estiloko abeslariak...)

D) Abesteko arnasketa motak

Goikoa: Birikien goikaldetik soilik betetzen dugu. Ez da egokia kanturako, gorputza blokeatzen dugulako eta hartzen dugun aire kopurua ez da nahikoa ondo abesteko. Era natural batean erabiltzen dugu bizirauteko eta ahots mintzatuan.

Saihets-diafragmatikoa: 

• Kanturako arnasketarik egokiena da. 
• Birikiak osorik betetzen ditugu. Horren ondorioz, diafragma jaisten da eta saihetsak zabaltzen dira. 
• Ikasi behar dugu zelan kontrolatzen diafragmaren indarra gure ahotsaren emisioa ona izateko (airea jarraian bota, indar berarekin denbora osoan...)

Bideoak
Arnasketa diafragmatikoa 
Arnasketa on baten garrantzia

E) Giza-ahots abestuen sailkapena

Modu erraz batean existitzen diren ahots-motak sailkatzeko, hiru kontzeptu kontuan hartu behar ditugu:

• Generoa: Emakumea edo gizona. Umeak (neskak zein mutilak) beste talde batean sartzen ditugu.
• Tonua: Garaia, ertaina edo baxua.
• Tinbrea: Lirikoa, dramatikoa, metalikoa, distiratsua, iluna...

Emakumezkoen ahotsak

Garaia: Sopranoa (Diana Damrau)

Ertaina: Mezzosopranoa (Cecilia Bartoli)

Baxua: Kontraltoa edo Altoa

Gizonezkoen ahotsak

Garaia: Tenorea (Luciano Pavarotti)

Ertaina: Baritonoa (Dietrich Fischer-Dieskau)

Baxua: Baxua (Kurt Moll)

Umeen ahotsa: Ahots "zuria" 

     Nerabezarora heldu arte, mutilen eta nesken ahotsak oso antzekoak dira, orokorrean nahiko garaiak. Horregatik, ez dira banatzen generoaren arabera eta guztiak "zuria" izenarekin sailkatzen ditugu. Ahots-mota honetako taldeak "eskolania" du izena.

Ahots bereziak: Kontratenorea

         Kotratenore ahotsa gizon-ahots mota da eta haien ahots mintzatua tenor edo baritono batena da. Teknika zehatza ikasi ondoren kontralto ahotsa sor dezake. 
Barroko musika-garaiaren kantak abesten dituzte, batez ere.

Kontratenorea (Philippe Jarousky) eta Kontralto (Natalie Stutzmann)

Carlos Mena (Gasteiz, 1971-) eta Iñaki Alberdi (eskusoinua)

BITXIKERIAK: Munduko ahotsarik garaiena eta baxuena

Blob opera esperimentua

F) Ahots-eraketak / taldeak

Ahots-kopuruaren arabera:

- Talde txikia: Bikote, hirukote, laukote, bostkote...

- Ganbara taldea: 10-20 abeslari

- Abesbatza/Korua: 21-60 abeslari

- Orfeoia: 60-80 ahots inguru

Ahots-motaren arabera

a) Mistoa: Emakumeak (Soprano eta Alto) + Gizonak (Tenorea eta Baxua)
b) Ahots grabeen taldea: Gizonak
c) Ahots zurien taldea: Emakumeak edo Umeak

G) Ahotsaren aldaketa nerabezaroan

Nerabezaroan aldaketa hormonalak direla eta, daukaten eragina ahotsan ere nabaritzen da. Mutiletan azkoz gehiago neskeetan baino:

- Laringearen gorgoila hazten da eta ahots-kordak luzatzen eta loditzen dira.

- Ahotsaren tonua 8duna jaisten da orokorrean. Gerta daiteke mutil batzuei beste batzuei baino gehiago jaisten zaiola ahotsa. Horregatik, tenoreak, baritonoak edo baxuak izango ditugu. 

Neskeetan aldaketa horiek "ahulegiak" izango dira. Horregatik, emakumezkoen ahots-moten artean desberdintasunak ez dira hain nabariak (soprano eta mezzosoprano) gizonezkoetan bezala. Egia esan, benetazko kontralto oso gutxi daude.  

H) Ahots osasuntsua edukitzeko aholkuak

1.- Ez egin garrazi. Ahots-kordeetan gaixotasunak ekiditeko (noduloak, polipoak...)
2.- Saia zaitez beti sudurretik airea hartzen. Horrela, berotzen eta garbitzen da eta ez die hainbeste kalte egiten ahots-kordeei.
3.- Katarroarekin zaudenean, ez fortzatu ahotsa. Ahots-kordak minduta daude eta ez dugu kalde hori handitu behar. Ahots barik bazaude, erabateko isiltasuna eta edan likidoak. 

Gogoratu gure ahotsa betiko daukagun bakarra dela, etengabe erabiltzen dugula eta bizitza osoan osasuntsu iraundu behar zaigula. Zelan izango zen zuen bizitza ahots barik? Zaindu ezazue!! 

SAKONTZEKO MATERIALAK:

http://grups.blanquerna.url.edu/m26/veu/
http://www.edu365.cat/eso/muds/musica/veu/index.htm

Historiaklipa

1. Proiektuaren helburuak: 
- Musikaren historiako aro baten bideoklipa sortzea da. Aurkezpenean, diapositibak eta fondoko musika automatikoki eta jarraian agertzen eta entzuten dira.
- Audacity programa ezagutzea eta erabiltzea soinu fitxategiak editatzeko.
- Internetetik material multimedia egoki bilatzea kalitatezko aurkezpena sortzeko.

2. Jarraibideak:

Proiektua bi fasetan egingo duzue:
1. atala: PowerPoint aurkezpena sortu
- Erdi Aroko musikarekin lotutako irudiak bilatu Interneten eta deskargatu: konposagileen irudiak, aro horretako musika-tresnak, musika-partiturak, ikonografia (margolanak, eskulturak...) KONTUZ: irudi guztiek musikarekiko lotura izan behar dute. 
- Bilatu kalitate handiko irudiak ondoren diapositibak proiektatzean oso pixelatuta ez agertzearren (Zelan egin?: Google / Irudiak / Tresnak / Tamaina / Handia)

- Aurkezpenaren egitura: 
1. diapositiba AZALA izango da. Aroaren izena eta zuen izen-abizena eta taldea jarri beharko dituzue.

20 diapositiba (gutxienez): irudiak / izenburuak / fondoko musika
Zaindu egitura: transizio anitzak erabili, argazkien egitura...

2. atala: Soinu-banda sortu

- Bigarren fase honetan, egindako aurkezpenari soinu-banda jarriko diozue Erdi Aroko musikarekin. 
- Bilatu Interneten Erdi Aroaren HIRU kanta desberdin. Gelako txostenean aro horretako estiloak eta generoak dituzue, konposagileen eta musika-lanen izenak... langugarriak izan daitezke kantak aukeratzeko.
- Deskargatu kantak eta gorde ordenagailuan Mp3 formatuan. 
- Youtubetik mp3 formatuan musika jaisteko bi esteka: 

Listen to Youtube 

Save from net

- Audacity programa erabiliz hiru fitxategiekin soinu-banda sortuko duzue. 
Programa hori deskargatzeko eta erabiltzeko jarraibideak:
http://laudiobhimusikabloga.blogspot.com.es/2015/10/audacity.html

3. atala: Txertatu soinu-banda PowerPointeko aurkezpenean

Aurkezpenaren iraupena izan beharko da soinu-bandarena, hau da, 1:30 minutukoa. Hori egituratzeko bi gauza kontuan hartu beharko dituzue:
- Diapositiba kopurua (azala barne) 
- Zenbat denbora dagoen diapositiba pantailan
- Zenbat denbora irauten duen diapositiba aldaketak

Jarraian azalduta duzue zelan txertatzen eta egituratzen den audio bat PowerPoint programaren 2010eko bertsioan. Duzuena zaharragoa edo berriagoa bada, prozedura oso antzekoa izango da. 

a) Ireki aurkezpena eta kokatu lanaren azalean. Goiko Menuan: Txertatu-Audioa-Fitxategiko Audioa. Aukeratu gordeta duzuen zuen mp3 fitxategia.

     
b) Bozgoirailu baten ikonoa pantailan agertuko zaizue.

 
c) Ondoren, soinua zelan entzuten aurkezpenean egituratu beharko duzue. Horretarako, HIRU ezaugarri zehaztu beharko dituzue:
     c.1: Diapositibak automatikoki pasatzen dira. 
     c.2: Aurkezpena hasten denean musika ere automatikoki hasten da.
     c.3: Aurkezpen osoan zehar musika entzuten da.

       c.1. Menuan: Transizioa - Hurrengo diapositiba (eskuinaldean) zenbat segunduro aldatuko den aukeratu kronometroan ("Ondoren" ondoan dago). Sakatu Gorde.

     c.2 / c.3. Menuan: Animazioak - Animazio pertsonalizatua - Audio fitxategiaren ondoko gezia sakatu - Efektuen aukerak.

     Menu horretan bi gauza aukeratu behar dituzue:

           1.Hasi erreproduzitzen - Hasieratik

          2. Gelditu erreprodukzioa - Honen ondoren: Hor idatzi behar duzue zuen aurkezpenaren diapositiba-kopurua. Horrek zehazten du diapositiba guztiak pasatu arte musika ez dela geldituko. Sakatu Ados eta gero Gorde.

 

Badago!! Klikatu aurkezpena hasieratik konprobatzeko ea musika denbora osoan entzuten den, diapositibak automatikoki pasatzen diren eta aurkezpena eta musika aldi batera amaitzen diren.

LANA ENTREGATZEKO PROZEDURA

Posta elektronikoz nire helbidera
KONTUZ: FITXATEGI BIAK BIDALI: 
1. PowerPoint-a musikarekin
2. Audacity-n sortutako Mp3 fitxategia 

OSO GARRANTZITSUA: Fitxategi guztietan zuen izena eta abizena agertu beharko dira, bestela, EZ DUT LANA ZUZENDUKO. 

Adibidez: "Leire Aurkezpena.ppt" / "Leire Audioa.mp3"

MOS Jarduerak. Antzinaroa eta Erdi Aroa

Antzinaroko eta Erdi Aroko musikari buruzko bi abentura proposatzen dizkizuet bi aro horiek beste era batean ezagutzeko eta edukiak indartzeko.

Antzinaroa eta Goi Erdi Aroa (V-XI m)

Jarduera interaktiboak dira, beraz, ikerlari baten lana egin beharko duzue misioa betetzeko. Denboraren makina batean bidaiatzen Erdi Aroko monasterio batera heldu zara. Hango enigma argitzeko lau hitz topatu beharko dituzu monasterioko lau gunetan: Elizako gela, klaustroa eta scriptoriuma, eta kanpoko tailerra. Hitzak lortzeko aro horri buruzko galdetegi batzuei ondo erantzun beharko diezu. Gaiak Antzinaroko musika eta Kantu Gregoriarra dira.
Lau hitzak lortu ondoren, azken enigma bati erantzun zuzena eman beharko diozu. 

Behe Erdi Aroa (XI-XIV m)

Aro honetan, herrixka batera heldu zarete eta beste misio bat lortu beharko duzue gaztelu, taberna eta monasterio batean sartzen. Gaiak polifoniaren sorrera eta musika profanoa eta instrumentala izango dira.

Agate Deuna 2016

Aurten animatu gara Euskal Herriko jai polit eta maitau hori berrezkuratzera. Primeran pasatu dugu eta espero dugu datorren ikasturtean irakasle eta ikasle askoz gehiago parte hartzea. Mila esker parte hartu duzuen guztiei!!